[avatar user=”cemozel” /]
Cem ÖZEL
Kullanıcı Hizmetleri Müdürü/Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi

Web of Science mı yoksa Scopus mu? yazı dizisi-3.

Bugünkü yazımda her iki veritabanı için “Doğru; ama eksik bilgiler” konusunu işleyeceğim. İsterseniz önce “doğru; ama eksik bilgi”den ne anlamamız gerektiğinden bahsedeyim. Son kullanıcı, veritabanlarında bir sonuca ulaştığında onu haklı olarak doğru kabul edip, o bilgiyi esas alıyor. Diyelim ki, bilgisayar bilimi alanında en çok yayın yapan üniversiteleri incelemek istediğinde, sistemin kendi imkanları çerçevesinde ilk sayfasına aldığı kadarıyla sonuçları karşısında buluyor ve gördüğü ile yetinme yanılgısına düşüp edindiği bilgiyi doğru kabul ediyor. İşte biz burada “doğru bilgiyi” kabul etmekle birlikte, “eksik bilgi” olabileceğini de söylemeye çalışıyoruz. Aşağıda vereceğimiz örneklerle de meramımızı daha anlaşılır kılmaya çalışıyoruz.

Hazırsanız Scopus’la başlayalım. Scopus’un büyük verisine ulaştığımızda 88,560,105 gibi devasa bir çıktı sayısı ile karşılaşıyoruz. Peki bu yayınların yıllara göre dağılımına bakmak istediğimizde nasıl bir sonuçla karşılaşıyoruz? Sistemin bize verdiği listenin sonunda aşağıda da görüldüğü üzere en son 1865 yılına dair bilgilere rastlıyoruz. 1865 yılında 8192 tane yayın yapıldığını görüyoruz. Oldukça açık ve seçik. Son kullanıcı bunu doğru kabul edecektir; ancak aklınıza şöyle bir soru gelmezse bu bilginin doğru; ama eksik olduğunu göremeyecektiniz.

Ben kendi kendime şöyle bir soru sordum. Scopus’ta 1865 yılında 8192 yayın indekslenmiş de bu tarihten önce hiç mi yayın indekslenmemiş?

Bu aşamada sistemde şöyle bir fonksiyon aradım. “En güncel yıllara göre sort et” ya da “en eski yıllara göre sort et”. Ne yazık ki böyle bir özellik bulamadım. Eğer böyle bir fonksiyon eklenmiş olsaydı, en eski hangi yılı içeriyor, bilgisini çok rahat bir şekilde görebilecektim. Neyse ki bunu da el yordamıyla çözmüş oldum: Nasıl mı? Önce yine sistemden “Hepsini seç” diye bir seçenek aradım; ama bulamadım. Ben de tek tek bütün yılların yanındaki kutucukları aşağıdaki gibi seçip sonrasında “Exclude” butonuna tıkladım. Exclude butonuna tıklamamın nedeni de şu: Bütün bu seçtiğim yılları ortadan kaldır ve bakalım bundan önceki yıllar karşıma gelecek mi?

Gelen sonuç sayfasını tekrar yıllara göre sort ettiğimde en son tarihin 1865 değil de 1788 yılı olduğunu görmüş oldum. İçerdiği yayın sayısı da 41 adet imiş.

Böylece hem doğru hem de eksiksiz bilgiye birlikte erişmiş oldum.

Gelelim bir başka “Doğru; ama eksik bilgi” sorunsalına.

Türkiye’den bir üniversitede Web of Science veritabanı üzerinde bir tarama yapıyor olsanız toplamda 76,367,245 yayına erişeceksiniz. Scopus’ta tarama yapacak olsanız toplamda 88,560,105 yayına erişeceksiniz. Her iki veritabanına girip sağlamasını yapacak olursanız bu yazılanların doğru olduğunu pekala siz de görebilirsiniz; ancak doğruluğunun yanında eksik bilgi içerdiğini de söylemeden edemeyeceğim. Şöyle ki; Scopus, Web of Science’a göre 12 milyondan fazla yayın indekslemektedir. Hepimiz biliyoruz ki, Scopus, Web of Science’dan daha çok dergi indeksliyor. Neredeyse 2 katı; ama bu 12 milyonluk fark, sadece Scopus’un daha çok dergi indekslemesinden kaynaklanmıyor. Scopus, 2024 yılı da dahil olmak üzere 1788’e kadar olan yıllar içinde bu sayıya erişiyor. Web of Science ise Türkiye’ye eriştirdiği kadarıyla yani 1973-2023 yılları arasında 76,367,245 yayın içeriyor. Birisi 50 yıllık bir geçmişle 76 milyon sonuç getirirken, diğeri ise 236 yıllık geçmişle 88 milyon yayın getiriyor. Belki de Web of Science’ın bütün yıllarını görebilme şansımız olsa aradaki 12 milyonluk fark kapanacak. Buradan Web of Science’a seslenmeden edemiyorum. Neden bütün yayınlarını açmıyorsun? Açsan harika olur.

Görmüş olduğunuz gibi ortada doğru bir bilgi var; ama eksik. Onu da biz tamamlayalım, istedik.

Son bir örnek daha verip “doğru; ama eksik bilgi” konusuna sizi de ortak edelim ve bakalım siz neler bulacaksınız diye de meydanı size bırakalım. Biz de o sırada bu yazı dizisine konu olacak başka alanları irdeleyelim.

Evet, son örneğimiz de şu. “Web of Science’ta kaç konu başlığı varmış?” diye bir soru sormuştum ve yanıtını da bulmaya çalışmıştım. Web of Science’ın 1973-2023 yılları arasındaki tüm yayınları, konu kategorisine  göre sort ettiğimde belli bir sayıya ulaştım; ama tamamını görmek için var olanları seçip (Allah’tan WoS’ta Select all seçeneği vardı) Exclude ettim. Kalan diğer konu başlıklarını da karşıma çıkardım. İşte bu noktada aklıma bir hinlik düştü. Peki bu son konu başlıklarını da “Exclude” butonu sayesinde yok edersem karşıma ne çıkacaktı? Hazırsanız söyleyeyim. Konu kategorileri açısından yetim ve öksüz kalmış 94,760 adet yayın gördüm. Gerçekten de bu 94,760 yayının kategorilerine bakmak istediğimde aşağıdaki notla karşı karşıya kaldım. Konusu belli olmayan tam 94,760.

Peki Scopus’ta nasıl görünüyor bu durum?

Scopus’ta konu başlıkları daha dar olduğu için hepsini tek bakışta görmek mümkün. Burada bir de kıyak yapmış Scopus. Konusal olarak herhangi bir konunun altına girememiş yayınları “Undefined” olarak belirlemiş. Burada da hem yetim hem öksüz yayın sayısının 106,519 olduğunu görüyoruz.

Konuyla ilgili toplamda 3 örnekle meramımı anlatmaya çalıştım. Örnekleri çoğaltmak mümkün. Dediğim gibi merak edenler olursa diye meydanı onlara bırakıyorum. Yönlendirme isteyen olursa da yardım elimi uzatmaktan çekinmeyeceğimi biliyorsunuz. Ben şimdi izninizle bu iki veritabanını kıyaslayan başka konulara yelken açacağım.