[avatar user=”cemozel” /]
Cem ÖZEL
Kullanıcı Hizmetleri Müdürü/Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi

Web of Science mı yoksa Scopus mu? yazı dizisi-2.

Bu yazımda Web of Science ve Scopus’u konu kategorilerine göre kıyaslayacağım; ama Web of Science’ın bu konudaki üstün yanı ağır bastığı için merkez noktamız Web of Science olacak.

Sıkı araştırmacılar, katalog taraması yaparken çok sıklıkla konu kriterini kullanırlar. Ben katalogtaki konu taramalarını bu tür veritabanlarında da sık sık yaparım.

Web of Science da durumun ciddiyetinin farkındaki hem basit arama hem de gelişmiş arama sayfasında bu özelliğe yer veriyor. Basit arama sayfasındaki arama kriterlerine tıklandığında “Web of Science Categories” diye bir seçenek çıkıyor kullanıcının karşısına. Kullanıcıya da bir kolaylık sağlıyor. Şöyle ki, siz seçeneklerden Web of Science Categories’i seçtikten sonra tarama kutucuğuna tıkladığınızda bütün kategorileri A’dan Z’ye önünüze seriyor. Tarama kutucuğuna hangi harfi yazsanız o harfle başlayan konular karşınıza geliyor. Siz de kendi araştırmanıza uygun kategoriyi seçip o konuyla ilgili WoS’taki bütün yayınları görüyorsunuz. Görmekle kalmayıp sadece o konu başlığı üzerinden dilediğiniz analizleri yapabiliyorsunuz. Örneğin o konuda 1973’ten günümüze kaç yayın yapılmış, en çok kimler yayın üretmiş, en çok atıf alan yayınlar hangileri, kaçı açık erişimli, hangi ülke daha çok yayın yapmış, sizin üniversiteniz ne kadar yayın üretmiş, bu konuyu içeren dergiler hangileridir… tarzında sayısız analiz yapma fırsatına sahipsiniz. Hatta tek bir alanı seçip sadece o alan içinde de tarama yapma imkanı bulabildiğiniz için size özel spesifik indekslere gerek kalmaksızın literatür taraması yapabilirsiniz. Ben bu tür bir tarama yaptığımda bizim alanımızda LISA’dan ya da LISTA’dan daha çok yayın içerildiğini gördüm. Burada şunu da farkettim ki, bizim alanımızda çıkan makaleler sadece alanımız dergilerinde çıkmıyor, daha başka birçok dergi, bizim makalelerimize ev sahipliği yapıyor. Disiplinlerarasılık da bunu gerektirir zaten.

Dolayısıyla özel indeksler döneminin yavaş yavaş biteceği inancındayım.

WoS’taki konu başlığı yelpazesi de son derece geniş. 250 civarında konu başlığı var. Neredeyse yok yok.

Buraya kadar olan kısımla ilgili bir kıyaslama yapacak olursak şunları söyleyebiliriz. Scopus’un basit arama sayfasında konu kategorilerine göre bir tarama yapmak mümkün değil. Scopus nedense bu konuya önem vermek istememiş. Bünyesinde onca güzel özellik barındıran Scopus’un bunu düşünmüş olmaması mümkün değil; ancak öncelik sırasında bu konuya yer vermediğini anlıyoruz. Scopus, basit arama kısmında konu kategorisine göre tarama yapmaya izin vermese de hangi konuları içerdiğini başka yöntemlerle bulabiliyoruz; ancak orada da şu var ki, konu başlıkları son derece kısıtlı.  Topu topu 28 konu başlığına ayırmış, indekslemiş olduğu tüm yayınları. Bu anlamda da WoS’la kıyasladığımızda son derece yetersiz olduğunu görüyoruz. Örneğin bizim alanımızla ilgili bir konu başlığına ulaşamıyoruz. Dolayısıyla Scopus’taki kategori azlığı, bize özel olan LISA ya da LISTA indeksine, hala ihtiyaç duymamıza sebep oluyor.

Her ne kadar WoS, Scopus’tan 10 kat daha fazla konu başlığı içerse de, biz kullanıcılar bunu da yeterli bulmuyoruz; çünkü ana başlığımız olan Information Science and Library Science başlığında da alt kırılımlar var. Örneğin ben sadece referansla, ödünç vermeyle  ya da kataloglama ile ilgili yayınları görmek istediğimde böyle bir kırılıma gitmiyor. Buldun da bunuyorsun, diyenler olabilir belki; ama tıp alanına baktığımızda bu kırılımın olduğunu görüyoruz. Mesela orada tıbbın yanı sıra ortopedi, kardiyoloji vb. pek çok alanda da alt kırılımlar görüyoruz.

WoS’un gelişmiş arama sayfasında da konu başlığına göre tarama seçeneği var. Kısaltması, bize başka bir şeyi çağrıştırsa da (WC=Web of Science Categories) WC eşittir … diyerek istediğimiz ana konu başlığını yazdığımızda (WC= Information Science and Library Science) o konuyla ilgili bütün yayınlar karşımıza geliyor.

Scopus, gelişmiş arama sayfasında konu başlığına göre tarama yaptırıyor; ama dediğimiz gibi, biz kullanıcılar WoS’un 250 civarındaki konu başlığı yelpazesine bile neredeyse burun kıvıracakken, Scopus’un 28 konu başlığında tarama yapabilmemiz, bize hiç de cazip gelmiyor. Scopus’tan ilk etapta istediğimiz, en az WoS kadar yani 250 civarında konu başlığı içermesidir. Belki WoS bu konuda Scopus’a yardımcı olabilir. WoS’tan istediğimiz ise 250’yi geçebileceklerine olan inançlarını taze tutmalarıdır. Size güveniyoruz. Siz bunu başarabilirsiniz.

Konu kategorisi üzerinden bir kıyaslama daha yapmak mümkün. O da şu ki, indekslenen makalelerin altığı atıfların konusal dağılımı. Biz bunu kendi önermiş olduğumuz “Mi-Indeks” sayesinde bulabiliyoruz. Bu konudan, Eğitim Ajansı’ndaki köşemde de detaylı bir şekilde bahsetmiştim: (https://www.egitimajansi.com/cem-ozel/akademi-icin-yeni-bir-indeks-onerisi-mi-indeks-kose-yazisi-3477y.html). Mi-Indeks, bir makalenin aldığı atıfların çok olmasıyla ilgilenmiyor. Aldığı atıfların hangi konu başlıkları altında sınıflandırılan yayınlardan geldiğini ölçmeye çalışıyor. Yani ben siyasetle ilgili bir makale yazdığımda ekonomiden de, tıptan da hukuktan da ya da daha pek çok alandan da atıf almış mıyım ona bakıyor. Böylece o makalenin multdisipliner etkisini ölçme fırsatı bulmuş oluyoruz. İşte bu ölçüm, konu kategorisi sayısı 250’yi bulan WoS’ta çok anlamlı olmasına rağmen, 28 konu başlığı olan Scopus’ta maalesef işlerlik kazanamıyor. Bu açıdan da bakacak olursak Web of Science’ın üstünlüğünü görebiliriz.

Konuyu biraz uzatmış gibi oldum; ama tüm bu yazdıklarımın çok önemli olduğunu ve geliştirilmesi gereken yanların bir an önce hayata geçirilmesini bir kullanıcı olarak gönülden arzuluyorum.