[avatar user=”cemozel” /]
Cem ÖZEL
Kullanıcı Hizmetleri Müdürü/Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi

Üniversite bilgi merkezlerinde çalışan meslektaşların bilmelerinde faydası olacağını düşündüğüm bir konu var. Özellikle mesleğe yeni başlamış genç arkadaşların bilmesinde fayda görüyorum. Eminim ki ilerleyen yıllarında, bazılarının ilgilendiği en temel konulardan biri olacak: Yazımızın başrol oyuncusu atıflar ve atıf indeksleri.

Atıflar, üniversiteler için en önemli konulardan biridir. Akademik çalışmalar olduğu sürece de bu önemini yitirmeyecektir. Bir yayın yaptığımızda faydalandığımız kaynaklar, o kaynakların hanesine atıf olarak yansır. Bu atıfları bize sistemli olarak gösteren özel atıf indeks veritabanları vardır. Bunlardan en önemlileri Web of Science (WoS) ve Scopus’tur. Bir de bu iki indeksin verilerini kullanan SciVal ve InCites var ki onları da bilmekte fayda var. Bu konuyla ilgili, yazarları arasında benim de olduğum, bir çalışmaya da burada link (Akademik Değerlendirme Ürünleri: InCites ve SciVal) vermek isterim.

WoS ve Scopus, bünyesinde indekslediği dergiler ve konferans bildirileri üzerinden atıfları değerlendirerek bir değer ortaya koyar. Çok önemli bir veri olduğu için de tarama sonucunda hemen ilgili kaynağın yanında bu atıf bilgisini de size sunar. Hatta o kadar popülerdir ki gelen sonuçları “en çok” ya da “en az” atıf almış yayınlara göre sıralama yapma imkanı verir.

Bizlerden talep edilen bilgilerden en önemlisi de hocalardan gelir. Yayınlarına yapılan atıfları isterler, self citation yani kendilerine yapılan atıfların dışında kalan atıf bilgilerini isterler. Siz burada ya bu kaynakların nasıl kullanıldığını anlatan kullanıcı eğitimleri verirsiniz ya da doğrudan yardımcı olarak istediği bilgileri sunarsınız. Bazı hocalar yazdıkları makalelerinin WoS’ta ya da Scopus’ta yer almadığını söylerler. Bu aşamada ilk yapmanız gereken şey makalenin yayınlandığı derginin bu indekslerde yer alıp almadığıdır. Eğer yer almıyorsa gönül rahatlığıyla, hocamıza “Yayınınız bu indekslerde yayınlanan bir dergide olmadığı için burada yer almıyor” diyebilirsiniz. Yayınlarının bu iki kaynakta yer almasını isterlerse indekslenen dergilerde yayın yapmalarını önerebilirsiniz.

Bu indekslerde sadece başlık ya da yazar taraması değil kurum taraması da yapabilirsiniz. Örneğin kendi çalıştığınız üniversitenin bütün yayınlarını görebilir, en çok hangi akademisyenin yayın yaptığını, en çok kimlerin daha fazla atıf aldığını, kimin kimlerle hangi dergilerde yayın yaptığı gibi konulara da vakıf olabilirsiniz. Hatta bu anlamda kendi kurumunuzu başka kurumlarla da karşılaştırma imkanı bulabilirsiniz.

Bu iki indeks veritabanı tabiri caizse derya denizdir. Bulmaca çözer gibi çok farklı sonuçlarla karşılaşabilirsiniz. Deneyim kazandıkça bilginiz artacak ve yeri gelecek ilgili indeks veritabalarına geribildirimlerde bulunacaksınız.

Bu iki önemli veritabanının yanında bir de “Google Akademik” var. Bazı hocalar da buradaki atıf bilgilerine önem verebilir. Google Akademik’in WoS’tan ve Scopus’tan farkı, nerdeyse yayın sınırının olmaması gibi bir şey. Bilimsel anlamda kriter kullanmadan her şeyi indeksleyebiliyor. Bu anlamda kaliteyi arka plana atabiliyor. Dolayısıyla WoS ya da Scopus’ta aldığınız atıflarla “Google Akademik”ten aldığınız atıflar arasında sayı olara fark olacaktır. Yani Google Akademik her zaman daha çok atıf aldığınızı size söyleyecektir. Bu da bazı hocaların gururunu okşayabilir; ama bu oyuna gelmemelerini veriler ortaya koyarak kendilerine söyleyebilirsiniz. Örneğin dünyanın önemli rankingleri Scopus’tan veri çeker ya da bir ödül teşviğine başvurduğunuzda sizden WoS’taki yayınlarınızın bilgisi istenir. Dolayısıyla Google Akademik’in pek bir ağırlığı olmaz önemli mecralarda.

Bu yazdıklarımız bir başlangıç olsun diyelim, belki ilerleyen zamanlarda bu veritabanlarında ne gibi sorunlar yaşanıyor, bu ortamlardan ne gibi faydalar sağlayabiliriz konusunda da yazabiliriz. Genç meslektaşlara şöyle bir açık kapı da bırakayım, eğer bu konularla ilgili takıldıkları bir şeyler varsa her zaman soru sorabilirler.