[avatar user=”muslumyurtseven” /]
Müslüm YURTSEVEN
İskenderun Teknik Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı, Kütüphaneci

Corona Virüs… Yeni dünya düzeninin çok bilinmeyenli denklemi…

Salgın; Hastalık… Korku… Endişe… Panik… Açlık… Ölüm…

Ürkütücü bir tablo ile karşı karşıyayız.

Corona Virüs’ün toplumsal bütünü oluşturan ögeler üstündeki etkisini görmeye başladık.

Disiplinlerin Corona Virüs orijininde nasıl çalışmalar, çıkarımlar yapacağını ne tür formüller ve modeller üreteceklerini yakında göreceğiz.

Çalışma modelleri evrilerek uzaktan çalışmaya uygun hale getirilmeye başladı bile.

Bu çalışma da #Evdekal sürecinin bir ürünüdür.

*

Kurumsal akademik arşiv çalışmaları, YÖK’ün 2019 yılında “açık erişim ve açık bilim” konusu üstüne yaptığı çalışmalar kapsamında yeni bir ivme kazandı.[1]  Bu ivmenin etkisiyle, kurumsal akademik arşiv istatistiklerinin daha sık kullanılacağı ve istatistiksel yöntemlerden yola çıkarak Kurumsal akademik arşivlerde bibliyometrik çalışmaların artacağı düşünülebilir.

Bilindiği üzere verilerin toplanması, sınıflandırılması, gruplandırılması, şekillendirilmesi ve işlenmesi ile ilgili analiz ve yorumlar tekniği olan istatistik, ilgili kişi ya da kurumlara bir yol haritası sunar. Yol haritası da rotayı belirleme hususunda öncü rol oynar.

Kurumsal akademik arşiv sistemlerinin yol haritasını belirleyecek istatistikleri elde etmenin en temel koşulu da istatistiklerde kullanılmak üzere veri girişinin sağlanması; kaçınılmaz olarak da veri girişi için de modüllerin açılmış olmasıdır.

*

İşbu yazı da Kurumsal Akademik Arşiv sistemlerindeki istatistik sorunsallarına dikkat çekmek ve öneri sunmak üzere kaleme alınmıştır. 

OpenDOAR istatistiklerine göre gerek dünyada gerekse Türkiye’de kurumsal akademik arşivlerde en çok kullanılan yazılım DSpace’tir (Türkiye %88, Dünya %45).[2]  Dünyada sayıları hızla artan Açık Kaynak Kodlu Yazılımlar (AKKY), birden fazla geliştiricisi olduğu için yenilikçi ve gelişimci özellikler barındırmaktadır. AKKY’leri ticari amaçlı yayımlanan yazılımlardan ayıran en belirgin özellik kaynak kodlarına erişilebilmesidir. Bu sayede kullanıcılara kodları değiştirme ve ihtiyaca göre geliştirebilme özgürlüğü sağlanmaktadır.[3] Dolasıyla da DSpace geliştirme olanağı bulunan ve ihtiyaca binaen özelleştirilebilen bir yazılımdır.

DSpace’nin kurumsal akademik arşivler açısından “yeterliliği” ya da “ihtiyacı giderme” sorgusu başka bir çalışmada irdelenmek üzere şöyle dursun, DSpace’nin ne kadar özelleştirilebildiği de ayrı bir problemdir! Tüm DSpace kullanıcılarını incelemek olanaklı olmasa da Türkiye’de kullanılan DSpace’de yeterli/detaylı/karşılaştırmalı bir istatistik bilgisi elde etmek biraz güç. “Anlık görüntüleme”, “indirme” “gezinti süresi” gibi alanlarda istatistik bilgisi görmek olanaklı olsa da DSpace’de “istatistik” alanının çok daha fazla gelişmeye ihtiyacı olduğu tartışma götürmezdir!

Gerek kurumsal akademik arşiv yöneticilerinin gerek kurumlardaki karar mekanizmalarının gerekse de daha üst düzey yöneticilerin DSpace’de istatistik taleplerinin karşılayamama problemi sorunun en temel kaynağını teşkil etmektedir. Yakın bir geçmişte bunu deneyimleyen meslektaşlarımın, leb demeden Çorum dediklerini duyar gibiyim.

Kim bilir, ilerleyen dönemlerde çok daha detaylı istatistiklere gereksinim duyabiliriz!

Kurumun Bibliyometrik Atıf Dizinlerindeki tekil yayın sayılarının istatistiği gibi…

*

Kurumsal akademik arşivlerde “Araştırma Çıktıları” başlığı ile kurumun atıf indekslerinde yer alan bilimsel çalışmalarını görünür kılmak, kurumsal prestiji sağlaması başta olmak üzere son kullanıcının araştırmalarını kolayladığı söylenebilir.

“Web of science”, “Scopus” “TR-Dizin” ve “PubMed”  de indekslenmiş yayınların Kurumsal Akademik Arşivlerdeki istatistik bilgisine erişmek için, daha önceden bu alanlara yönelik modüllerin açılmış olması gerekmektedir. Ne var ki birçok Kurumsal Akademik Arşiv’de bu modüller oluşturulmadığından dolayı, istatistik bilgileri çok da kolay sağlanamamaktadır!

Mezkûr modüllülerin oluşturulmuş olması da tek başına bir anlam ifade etmeyebilir. Zira detaylı istatistik gereksinimleri, mevcut DSpace sistemlerinde yeni sorunsalları beraberinde getirecektir.

Gerek ulusal gerekse kurumsal açıdan aşağıdaki soruların muhatabı olduğumuzda sanırım çoğumuzun verebileceği bir yanıt yoktur. (En azından benim hazır bir yanıtım yok)

Ulusal / Kurumsal Akademik Arşiv’de;

Web of Science’de indekslenip Scopus’ta indekslenmeyen tekil yayın sayısı kaçtır?

Web of Science ve TR-Dizin’de indekslenip Scopus’ta İndekslenmeyen tekil yayın sayısı kaçtır?

Scopus ve TR-Dizin’de indekslenip Web of Science’de indekslenmeyen tekil yayın sayısı kaçtır?

Aynı anda Web of Science, Scopus ve TR-Dizin’de indekslenen tekil yayın sayısı kaçtır?

…

*

İndekslerdeki dergi listelerini çakıştırmak mı dediniz? Evet haklısınız; ama…

*

Ne Yapmalı?

Web of Science, Scopus, TR-Dizin gibi bibliyometrik atıf dizinlerinden detaylı bir istatistik alabilmemiz için, yayın giriş formlarına  “İndeks korelasyonu” modülü açılmalıdır.

Modülün içeriği aşağıdaki gibi olabilir.

• Yalnız Web of Science
• Yalnız Scopus
• Yalnız TR-Dizin
• Yalnız PubMed
• Web of Science / Scopus
• Web of Science / PubMed
• Web of Science / TR-Dizin
• Web of Science / Scopus /PubMed
• Web of Science / Scopus / PubMed /TR-Dizin
• Scopus / PubMed
• Scopus / TR-Dizin
• Scopus / PubMed / TR-Dizin
• PubMed / TR-Dizin

*

Önemle belirtmek gerekirse, deneyimlenen örneklerden sonra, hâlihazırda birçok kurumda mevcut olan “İndekslendiği Kaynağa Göre” modülü ile “İndeks Korelasyonu” farklı işlevlere sahip olacağından dolayı, birinin ötekisine izafe edilmesi çok ciddi problemlere neden olacaktır!

Meşakkatli bir iş mi? Evet.

Ama…

*

Kurumsal akademik arşivlere eklenecek birtakım modüllerin, ilerleyen dönemlerde ticari olarak elde edilip kullanılan bibliyografik atıf dizini işlevi görmesi işten bile değildir!

*

Herkese sağlıklı günler dilerim.

[1] https://acikerisim.yok.gov.tr/acik-erisim [27 Mart 2020 tarihinde çevrimiçi olarak erişildi.]

[2] OpenDOAR (2020). OpenDOAR Statistics. Erişim adresi:

http://v2.sherpa.ac.uk/view/repository_visualisations/1.html

[3] Çavuş, M. F. ve Kurt, H. S. (2017). Kamu kurumlarında açık kaynak kodlu yazılımların kullanımı. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 39-49.