Merve Yavuzdemir
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü

Bilindiği üzere Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yapılan araştırmalar sonucunda yaş dilimleri yeniden düzenlenmiş ve 18-65 yaş arası genç/olgun dönemi olarak belirlenirken, 66-79 yaş arası orta yaş ve 80-99 yaş arası yaşlı kategorisinde tanımlanmıştır. Yaşlılığın çevresel etkenlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azalması olarak tanımlandığını göz önüne aldığımızda bu dilimlerin kronolojik ve fiziksel yetenekten ziyade sosyal uyum/yetenekten temel aldığını söylemek mümkündür.

Dünyada 2000-2050 yılları arasında 60 yaş ve üzeri kişi sayısının iki katına çıkacağı; diğer bir deyişle her 5 kişiden birinin yaşlı olacağı varsayımları doğrultusunda birçok kamusal hizmet gibi kütüphanelerin de hizmet stratejilerini planlarken bu hususu göz önüne almaları faydalı olacaktır.

Sağlık alanında yaşanan gelişmeler ve sağlanan bakım destek hizmetleri ile artan ortalama yaşam süresi AKTİF YAŞLANMA kavramını son yıllarda daha fazla gündemimize getirmiştir. Aktif yaşlanmayı yaşam süresi ile kalitesi arasındaki pozitif örtüşme olarak tanımlamak mümkündür. Bu doğrultuda bireyin ilerleyen yaşında çevresel etkenlere ve sosyal hayata uyum sağlamasını destekleyerek aktif yaşlanmaya katkı sağlanabilmektedir.

Toplum odaklı hizmet üreten halk kütüphaneleri ev ve okuldan/işten sonra 3. mekân olarak tanımlamaktadır.  Oysa konu 65 yaş ve üzeri vatandaşlar olduğunda kütüphaneler daha öncelikli konum alabilecek öneme sahiptir.

||ABD ve Avrupa’da 65 yaş üstü vatandaşlar kütüphanelerin sadece kullanıcısı değil, aynı zamanda kütüphane programlarından sorumlu gönüllüleridir. Onlar hem yeni bilgi ve yetenekler edinmek için öğrenci hem de bilgi ve deneyim paylaşımı yaparak öğretmen konumundadırlar. Genel olarak 65 yaş ve üstü kullanıcılar ile/için sunulabilecek örnek programları şöyle sıralayabiliriz:

• 65+ Kültürfizik: Yaşlı kullanıcılar için oluşturulmuş fiziksel egzersiz programı
• Bilgi Okuryazarlığı Eğitimi: Bilgisayar ve Medya Okuryazarlığı, E-Devlet Uygulamaları (e-nabız vb.)
• Sanat/Hobi Dersleri ve Sergi
• Kitap Gönderimi: Huzurevi, yaşlı bakım evleri ile kütüphaneye gelemeyenler için kitap gönderimi hizmeti
• Hayat Boyu Öğrenme Kursları / Atölyeler
• Masal Saati: Özellikle emekli öğretmenler ve ilgili uzmanlıklara sahip kişilerce anaokulu çocukları için masal saatleri
• Ödev Yardımı: 65 yaş ve üzeri vatandaşların okul sonrası çocuklara ödevlerinde yardımcı olması

Yukarıda belirtilen ve yerel talepler ve imkânlarla çeşitlendirilebilecek bu hizmetler ile emeklilikte/yaşlılıkta hayat kalitesinin arttırılması, toplum ve sosyal hayata entegrasyon, aktif vatandaşlığın desteklenmesi, örtük bilginin yeni nesil ile paylaşılması, sözlü kültürün aktarılması vb. hedeflenmektedir. Ayrıca, nesiller arası diyalog, empati ve anlayış desteklenmektedir.

Ülkemizde halk kütüphaneleri arasında bu konuda çok başarılı çalışmalar mevcuttur.

DSÖ Yaşlı Dostu Şehirler ve Toplumlar çalışması kapsamında aralarında halk kütüphaneleri hizmetlerinin de olduğu iyi uygulama örneklerini dermektedir ve bu uygulamaları interaktif bir harita ile sunmaktadır. Bu küresel ağda yer alan iyi uygulama örneklerini incelemek için http://apps.who.int/agefriendlycitiesmap/

DAHA FAZLA BİLGİ İÇİN:

https://m.brilio.net/en/news/65-years-old-is-still-young-65-years-old-is-still-young-1601205.html

https://www.who.int/ageing/10-priorities/en/

https://www.who.int/ageing/events/world-report-2015-launch/healthy-ageing-infographic.jpg?ua=1

https://extranet.who.int/agefriendlyworld/afp/

Bennett-Kapusniak, R. K. (2018). Public Library Programs and Services for Midlife and Beyond: Expanding Opportunities for a Growing Population. ABC-CLIO.

Dijital okuryazarlık