Bilgi ve Belge Yöneticisi, Kütüphaneci ve aynı zamanda Yazar olan değerli meslektaşımız Şenol KARADENİZ kendi blog sayfasında  “Modern Kütüphaneciliğimize Kronolojik Bir Bakış” adlı tarihi bilgiler içeren bir yazı yayınladı. KARADENİZ sayfasında, “Modern kütüphaneciliğimizin tarihini bilmek bize bir yandan bugünkü kütüphaneciliğimizin nasıl sabırla, binbir zahmetle ve adım adım kurgulandığını öğretirken, diğer yandan Türkiye’deki kütüphaneciliğin aslında her dönemin kendine özgü vizyoner paydaşlarının çok değerli emek ve katkılarıyla oluştuğunu fark etmemizi sağlar. Böylelikle bugünün bilgi profesyonelleri bizler, ortak değerlerimize sahip çıkarak mesleğe ilişkin gerçek sorumluluklarımızın farkına varabilir ve ancak böylece geleceğe yön verebiliriz.” ifadelerine yer verdi.

Modern kütüphaneciliğimizin kısa tarihinin kronolojik sıralaması;

• 1920– 9 Mayıs’ta Büyük Millet Meclisi’nin kurulmasından sonra ilk Bakanlar Kurulu oluştu. 10 Mayıs’ta Maarif Vekaletine bağlı olarak, 1 müdür ve 1 katip kadrolu, “Türk Âsâr-ı Atikası Müdürlüğü” kuruldu.

• 1921-“Türk Âsâr-ı Atikası Müdürlüğü” Hars Dairesi’ne dönüştürüldü. Hars Dairesi’nin ilk Müdürü Hamit Zübeyr Koşay’dır. | Maarif Vekâleti bünyesinde Kütüphaneler Müfettişliği kuruldu.

• 1924-Tevhid-i  Tedrisat  Kanunu çıkarıldı. Tüm okullarla beraber kütüphaneler de Maarif Vekaletine bağlandı. Yıldız Sarayı Kütüphanesi İstanbul Üniversitesi’ne devredildi. | Celâl Esat Arseven “Notlar ve kütüp hanelere dair usul-i tasnif” adlı eseri yazdı. | Prof. Dr. John Dewey’nin raporu.

• 1925– Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklar ile Bir Takım Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanun çıkarıldı. |Tekke, zaviye ve türbelerde bulunan kitaplar genel kütüphanelere devredildi, yönetimleri de Maarif Vekaleti’ne geçti. Fehmi Ethem Karatay ilk kütüphanecilik kursunu açtı (1925-26).|Maarif Vekâleti Hars Müdüriyeti kütüphanelere bir genelge yolladı.| Dr. Hamit Zübeyr Koşay’ın raporu.|Fehmi Ethem Karatay ilk defa kütüphanecilik eğitimi için Fransa’ya (Ecolé de Bibliothéke)  gönderildi. Ankara’da kurulacak Halk Müzesine büyük bir kütüphane kurulması kararlaştırıldı.| Türkiye’nin ilk çocuk kütüphanesi Manisa Akhisar’da, Türk Ocakları tarafından açıldı.

• 1926– Bağımsız olarak Kütüphaneler Müdürlüğü kuruldu ve o güne dek Hars Müdüriyetine bağlı olan kütüphaneler bu müdürlüğe bağlandı.| Kütüphaneler Talimatnamesi 22 Mart 1926 tarihinde yayınladı.| Maarif Teşkilatı Kanunu kabul edildi. Buna göre Maarif Emirlikleri kuruldu ve Teftiş Kurulu kaldırılarak, müfettişler Talim ve Terbiye Kuruluna bağlandılar. Vekalet müfettişleri Terbiye ve Tedrisat Müfettişleri, İdare Müfettişler ve Kütüphane, Sanayi Nefise ve Müze Müfettişleri olarak görevlendirildiler.| Fehmi Ethem Karatay, “Kütüphanecilik-Tasnif-i aşari-Kitabiyat” adlı eseri yazdı.| Derleme Kanunu hazırlanması konusunda ilk girişim. Fehmi Edhem Karatay Fransız Derleme Yasası’nı Türkçe’ye çevirmiş,  çalışmayı Matbuat Derleme Kanunu Tasarısı olarak 1926 yılında dönemin Maarif Vekaleti Hars Müdürü Dr. Hamit Zübeyr Koşay’a göndermiştir. Ancak bu girişim ilgili makamlarda karşılık görmemiştir.| Macarcadan Pal Gulyaş’ın “Halk kütüphaneleri­nin suret-i tesisi ve usul-i idaresi” adlı eseri dilimize çevrildi.

• 1927– Maarif Vergisi Hakkında Kanun yayınlandı. Bu Kanuna ilişkin hazırlanan Maarif Vekaleti Vergisi Suveri Tatbikiyesi Gösterir Talimatname’de iller dahilinde yerel kütüphaneler inşa etme, kurma ve açma masrafları bu verginin dağıtımına esas olan harcamalar arasında gösterilmiştir.1928-Yeni Türk harfleri kabul edildi.
• 1930-1580 sayılı Belediye Kanunu yayınlanmıştır. Kanunun 33. maddesine göre halk için kütüphane ve okuma salonu açmak belediyenin görevidir.| Kütüphanelere ilişkin Teftiş Heyeti Umumi Raporu yayınlandı.

• 1932-Halk evleri ve halk odaları kurulmaya başlandı.| Malche raporu.

• 1934-Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu yayımlandı.

• 1935-Helmut Ritter’in İstanbul kütüphanelerine ilişkin raporu.| Joseph Stummvoll raporu.| Dr. Josef Stumvoll kütüphanecilik kursu açtı.

• 1936-Adnan Ötüken Kütüphanecilik eğitimi almak için Almanya’ya (Berlin Prusya Devlet Kütüphanesi’ne)  gönderildi.

• 1937-İstanbul’da ilk çocuk kütüphanesi Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından açıldı.

• 1939-Muzaffer Gökman “Pratik Kütüphanecilik” adlı eserini yazdı.

• 1940-Adnan Ötüken: Bibliyotek, Bilgi ve Bibliyografi adlı eserini yayınladı.

• 1941-Fehmi Ethem Karatay “Alfabetik Katalog Kaideleri” adlı eserini yazdı.

• 1942-Adnan Ötüken kütüphanecilik kursları başladı (1942-1952).

• 1946-Milli Kütüphanenin, Hazırlık Bürosu adı altında  ilk kuruluş çalışmaları başladı.

• 1947-Millî Kütüphaneye Yardım Derneği kuruldu (21 Şubat 1947).| Adnan Ötüken “Bibliyotekçinin El Kitabı I”  yazdı.

• 1948-Adnan Ötüken  “Bibliyotekçinin El Kitabı II” yazdı.| Milli Kütüphane halka hizmet vermeye başladı.| Ulvi Yürüten “Dokümantasyon Konusu ve Problemi” adlı eseri yayınladı.

• 1949-Türk Kütüphaneciler Derneği kuruldu.

• 1950-Milli Kütüphane Kanunu Kabul edildi.

• 1952-Dr. Lawrence S. Thompsun’un raporu.| Prof. Dr. Yaşar Karayalçın’ın kütüphaneleri analiz eden çalışması.| İlk defa Çocuk Kütüphaneleri Yönetmeliği yayınlandı.| Türk  Kütüphaneciler Derneği Bülteni yayınlanmaya başladı.

• 1953– Halk İare Servisi Yönetmeliği ilk defa yayınlandı.

• 1954-Ankara Üniversitesi  DTCF  Kütüphanecilik Bölümü kuruldu.| İstanbul Kütüphanecileri Cemiyeti kuruldu.

• 1955-Milli Kütüphane Bibliyografya Enstitüsü kuruldu.| Türkiye’deki ilk, modern ve en büyük çocuk kütüphanesi 23 Nisan 1955’te Ankara Bahçelievler’de açıldı. Bağımsız iki katlı bir binada açılan bu kütüphane Milli Kütüphanenin bir şubesi olarak kuruldu.

• 1957-Kütüphaneler Müdürlüğü tasnif ve fişleme kılavuzu yayınladı.

• 1958-İlk gezici kütüphane (eşekli kütüphane) Ürgüp Tahsinağa ilçe Halk Kütüphanesi bünyesinde hizmet vermeye başladı.

• 1959-Halk İare Servisi Yönetmeliği yeniden yayınlandı.

• 1960-Kütüphaneler Müdürlüğü, Genel Müdürlük haline getirildi.| Niğde Sungurbey İl Halk Kütüphanesi atlı arabalarla gezici kütüphane hizmeti yürütmeye başladı.

• 1961-MEB Şurası kapsamında Kütüphaneler Komitesi Raporu hazırlandı.

• 1962-Dewey’in Onlu Tasnif Şeması’nın Türkçe çevirisi yayınlandı.

• 1963-İlk kez Kütüphaneler Genel Müdürlüğü bütçesine motorlu gezici kütüphane aracı alınması için ödenek kondu.| İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü açıldı.

• 1964–İlk Kütüphane Haftası kutlandı.

• 1965-Halk İare Servisi Yönetmeliği yeniden yayınlandı.| Kütüphaneler Arası Basma Kitapları Ödünç Verme Yönetmeliği yayınladı.

• 1966-Türkiye Kütüphaneleri Kütüphanecileri, Kütüphaneci, Memur ve Hizmetlileri Sendikası kuruldu.

• 1967-TÜBİTAK – TÜRDOK kuruldu.

• 1970– TKD Yönetim Kurulu kararıyla (24.12.1970 tarihli) Kütüphane Haftası Mart ayının son haftasına alındı ve 1971 yılında haftanın kutlanmadı.| Üniversite Kütüphanecilik Bölümü Mezunları Derneği (KÜTDER) kuruldu (1970-1980).

• 1971-Kültür Bakanlığı kuruldu.| Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, Kültür Bakanlığı’na bağlandı.

• 1972–Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Enstitüsü kuruldu.

• 1973-Üniversite kütüphanelerinde çalışan profesyonellere  “Uzmanlık Kadrosu” verilmeye başlandı.

• 1974–Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü açıldı.| Kütüphaneler Genel Müdürlüğü yeniden Kültür Bakanlığı’na Bağlandı.

• 1975–Kütüphane personeli ”Genel İdari Hizmetler” kapsamına alındı.| TKD kamuya yararlı dernekler arasında yer almıştır.

• 1978-TÜYATOK (Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu Projesi) başlatıldı.

• 1983-Üniversitelerde kütüphane hizmetleri merkezileşti.

• 1984-YÖK Dokümantasyon Merkezi kuruldu.| Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü yeniden yapılandı.

• 1987–Türk  Kütüphaneciler Derneği Bülteni “Türk Kütüphaneciliği” adını aldı.| ISBN uygulaması başladı.

• 1987–Marmara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arşivcilik Bölümü kuruldu.| Kütüphanecilik Dergisi yayınlanmaya başladı.

• 1988-Komisyonlar kurularak halk kütüphaneleri için standartlar saptandı.| “Kütüphanecilik”, “Arşivcilik” ve “Dokümantasyon-Enformasyon” anabilim dalları olarak ayrıldı (1988-2002).

• 1991–Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği (ÜNAK) kuruldu.

• 1992-Archimedia dergisi yayınlanmaya başladı.| Düşünceler dergisi yayınlanmaya başladı.

• 1994-Milli Kütüphane Internet Ortamında Taranabilir Kataloğunun Hazırlanması projelerine başlandı.

• 1995-61. IFLA Genel Konferansı İstanbul’da yapıldı.

• 1996–Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü kuruldu.| TKD’nin ilk bildirgesini olan “Meslek Ahlak İlkeleri” bildirgesi yayınlandı.

• 1997-YÖK Dokümantasyon Merkezi TÜBİTAK’a devredilerek ULAKBİM kuruldu.| TKD Etik İlkeleri yayınlandı.| ÜNAK Haber Bülteni yayınlanmaya başladı.

• 1998–Türk Arşivciler Derneği kuruldu.

• 1999-Kütüphane Haftası her yıl bir tema kapsamında kutlanmaya başlandı.

• 2000–Bilgi Dünyası yayınlanmaya başladı.| Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS) kuruldu.

• 2002–Kütüphanecilik, Arşivcilik, Dokümantasyon ve Enformasyon Bölümleri birleştirilerek Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü olarak yeniden yapılandırıldı.| Başkent Üniversitesi İletişim Fakültesi Bilgi Yönetimi Bölümü kuruldu.

• 2006-Bilgi politikaları strateji belgeleri hazırlandı.| TO-KAT projesine başlandı.| Hacettepe Üniversitesi-TKD-Goethe Institut işbirliğiyle Bölge Seminerleri başladı.

• 2007–Kastamonu Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi kuruldu.

• 2008-TKD Düşünce Özgürlüğü Bildirgesi yayınlandı.

• 2010-Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı kuruldu.| Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi kuruldu.| Çankırı Karatekin Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi kuruldu.| Okul Kütüphanecileri Derneği (OKD) kuruldu.

• 2011-Avrasya Kütüphaneciler Birliği Derneği (AKB) kuruldu.| Kütüphaneciler “Teknik Hizmetler” sınıfına geçirildi.

• 2012-Halk Kütüphaneleri Yönetmeliği yayınlandı.| Türkiye Okuma Kültürü Haritası yayınlandı.| Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu Derneği (ANKOS) kuruldu.

• 2013-Bill ve Melinda Gates Vakfı’nın Küresel Kütüphaneler Girişimi’nden alınan hibe ile Kütüphan-e Türkiye Projesi gerçekleştirildi (2013-2015).

• 2014-Halk kütüphanelerinde KOHA otomasyon sistemine geçildi ve merkezi kataloglama başladı.

• 2015-Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Ischools’a üye oldu.

• 2016-Bill ve Melinda Gates Vakfı’nın Küresel Kütüphaneler Girişimi’nden alınan hibe ile Herkes İçin Kütüphane Projesi gerçekleştirildi.

• 2017-III.Milli Kültür Şurası kapsamında Yayıncılık ve Kütüphanecilik Komisyonu Raporu hazırlandı.| Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi derleme listesinden çıkarıldı, yerine Cumhurbaşkanlığı kütüphanesi alındı.| Halk kütüphanelerinde ilk defa e-kitap hizmeti verilmeye başlandı.

• 2018-Milli Kütüphane Kuruluş Kanunu 703 sayılı KHK ile iptal edildi.

Kaynak