Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü arşivindeki Osmanlı dönemine ait 2 bin 831 belge ile tapu tahrir defterleri, imzalanan protokol kapsamında Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğüne devredildi.

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünden alınan bilgiye göre, Osmanlı Devleti’ne ait belgelerin muhafaza edildiği en önemli arşivlerden birisi olan Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi, çok sayıda tarihi belge ve tapu kayıtlarına ev sahipliği yapıyor.

15. ve 17. yüzyıllarda vergi amaçlı tutulan ilk tapu tahrir defterlerinin yaklaşık yüzde 80’i İstanbul’da Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığı, sonraki dönemde tutulan ve yaklaşık yüzde 20’sini kapsayan kısmı ise Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü arşivinde bulunuyor.

Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünce fon bütünlüğünün sağlanması için Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkanlığında bulunan ve tapu kayıtları ile doğrudan ilgisi bulunmayan tapu tahrir defterlerinin devri talep edildi.

Bunun üzerine Tapu Tahrir Defteri Fonu’nda yer alan 2 bin 831 belge ve defter asıllarının devrine yönelik protokol, 29 Mayıs’ta Tapu ve Kadastro Genel Müdürü Mehmet Zeki Adlı ve Devlet Arşivleri Genel Müdürü Uğur Ünal tarafından imzalandı.

Protokolle devredilen, genellikle “siyakat” denilen noktasız bir yazı türü ile asitleri alınmış kağıt üzerine yazılan tapu tahrir defterleri, özel mülkiyete konu taşınmazları içermediği için “tapu kaydı” niteliği taşımıyor. Söz konusu defterler “mera, yaylak, kışlak, sınır ihtilafları, su davaları, köylerin kadimlik-muhdeslik durumları ile vakıf kayıtları” konularında yarar sağlıyor.

Bu defterler, Osmanlı Devleti’nce tahrir sisteminin uygulandığı, Suriye, Irak, Libya, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Arnavutluk, Makedonya, Bosna-Hersek, Filistin ve Kosova’nın da aralarında yer aldığı 26 devletin sosyal, kültürel, ekonomik, askeri ve siyasi tarihinin aydınlatılması bakımından da büyük önem taşıyor.

Devredilecek defter ve belgeler arasında nahiye, köy ve mezralarda bulunan tımarların dirlik sahiplerine göre tutulduğu “Der-Dest Defterleri”, Defterhanenin günlük bilgileri ile ilgili tutulan ve tımar sisteminin en önemli kaynağını teşkil eden “Ruznamçe Defterleri”, askerlerle ilgili bilgileri kapsayan, savaş esnasında da orduya dahil olacak cebecilerin kaydedildiği Cebe Defterleri ile “Kal’a ve Mustahfızan, İkame-i Pazar ve Panayır, Asakir-i Mansure, A’şar, Aynen Kayıt, Çakırcıyan, Şahinciyan, Atmaciyan, Çavuş ve Müteferrika, Emirname-i Sami, Has, Za’amet ve Tımar Yoklama, İlmuhaber, İsti’lam, Koru, Muamelat, Rumeli Müteka’idin, Rumeli Voynugan, Sadıra, Suret-i Hatt-ı Hümayun ve Nizam-ı Cedid, Teşkilat Defterleri ile Ferman Suretleri Yazışmaları, Sipahi Senet Sureti, Tezkire ve Tahrirat Suretleri” yer alıyor.

Belgelerin dijital kopyaları 2017’de takas edilmişti

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce İstanbul’da 20-24 Kasım 2017 tarihlerinde düzenlenen 2. Uluslararası Arşiv Kongresi sırasında, Tapu Tahrir Defteri Fonu’ndaki defter ve belgeler ile Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünde bulunan aynı fondaki defter ve belgelerin dijital kopyaları, karşılıklı takas edilmiş ve 2017 itibarıyla her iki kurumda da tapu tahrir defterlerinde fon bütünlüğü sağlanmıştı.

Bu kapsamda devredilen belge ve defterin de dijital kopyaları alınarak, tapu arşivlerinde saklanmaya devam edilecek.

Kaynak