Son yıllarda Milli Eğitimde Bakanlığı’na bağlı birimlerde kütüphanelere olan ilgi artmış, bu ilginin artışı biz kütüphanecilik kamuoyunda memnuniyet, heyecan ve takdirle karşılanmıştır. 14 Eylül 2011 tarihinde Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı altında “Okuma Kültürü ve Kütüphaneler Grup Başkanlığı” kurulmuş. Bu başkanlık bünyesinde   “z-kütüphane” çalışması başlatılmıştır. Hızlıca yüzlerce z-kütüphane kurulmuş, bu başkanlık 2014 yılında bilmediğimiz nedenlerle kapatılmış, yerine Eğitim Araçları ve Yayımlar Daire Başkanlığı bünyesinde Okuma Kültürü ve Z-Kütüphane Koordinatörlüğü kurulmuştur. Bu çalışmaların sonucunda 2015 yılı başına kadar STK’lar ve şahsi bağışçıların desteğiyle 370 okula z –kütüphane kurulmuştur.

MEB’e bağlı 56.850 okulun 370 okulunda kurulan z-kütüphaneler oranlandığında bindelik bir değeri bile bunmamaktadır.

18-21 Şubat 2015 tarihlerinde Afyonkarahisar’da gerçekleşen “Okuma Kültürü ve Z-Kütüphane Çalıştayı” heyecanımızı tazelemiştir. TÜİK verileri ve MEB’in 2015-2019 stratejik plan çalışmasındaki veriler, günden güne gerileyen rakamlar, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı altında kurulan “Okuma Kültürü ve Kütüphaneler Grup Başkanlığı”nın kapatılarak başkanlık faaliyetlerinin Eğitim Araçları ve Yayımlar Daire Başkanlığı bünyesinde “Okuma Kültürü ve Z-Kütüphane Koordinatörlüğü”ne çevrilmesi ve ülkedeki okul kütüphanesi gerçeği heyecanımızın azalmasına yol açmıştır.

Stratejik Plan ve Gerçekler

Milli Eğitim Bakanlığı Beş Yıllık Stratejik Planı’nda verdiği yüzdelik bilgilerde ülkedeki eğitim kurum kurumlarının %61’inde okul kütüphanesi bulunmadığı ifade edilmekte. %39’unda kütüphane olduğu iddia edilen eğitim kurumlarında; bilimsel ve edebi içerikten yoksun materyallerle, fiziksel olarak yetersiz yapılarda; kitap odaları, kitap depoları, kitaplıklar mevcuttur. Milli Eğitim Bakanlığı personel kadrosunda 4 yıllık eğitim almış Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü (Kütüphanecilik Bölümü) mezunu, işin bilimsel formasyonunu almış personel sayısı halen (0) sıfırdır.

Kütüphanesiz Eğitim

Geçen ay TÜİK istatistiklerinde okul kütüphanesi sayısı 27.948 olarak verilirken 2015-2019 stratejik plan metninde 17.914 olarak  verilmektedir. 2 ay arayla  bilgi yayınlayan iki kamu kurumu arasında verilen sayılar bile ortaklaşmamaktadır.

TÜİK verilerinde 10 binden fazla okul kütüphanesi gösterilmektedir.

Yine Stratejik Plan verileri dikkatli analiz ettiğimizde başka bir rakamsal hata önümüzde durmaktadır. MEB’e bağlı 56.850 okulun 17.914’ünde kütüphane olduğu bilgisi verildiğinde kütüphanesi olduğu var sayılan okul oranı %31,5’tir. Bu rakamlar incelendiğinde Eğitim alan öğrencilerin %70’e yakını kütüphanesiz eğitim almaktadır.

Bütün bunları bir kenara koyup okulların %39’da kütüphane olduğu bilgisini doğru sayacak olsak bile ülkede eğitim öğretim gören öğrencilerin %61 kütüphane hakkından mahrum eğitim almaktadır.  Bu anayasal bir ihlal, eğitimde eşitsizliktir.  Çocuk hakları beyannamelerinde, sözleşmelerinde geçen; “çocuğun bilimsel ve edebi bilgiye ücretsiz erişim hakkı” engellenmektedir.

Okullarında kütüphane ve kitap ile eğitim yaşamını sürdüren çocuklar ile hiç kütüphane kullanmayan kitap, kütüphane ve okuma kültüründen mahrum olan çocukların kişisel gelişim ve okul başarı seviyesi aynı olmayacaktır.

Milli eğitim bakanlığı bu eşitsizliği ortadan kaldırmakla yükümlüdür.

2019 yılında  ulaşılması beklenen %50’lik hedeflenen oran eşitsizliklerin devam edeceğini gözler önüne seriyor.

Kütüphaneli Eğitim Mümkündür

Eğitim müfredatını destekleyen, öğrencinin, öğretmenin edebi ve bilimsel kaynaklara basılı ve dijital olarak eşit ve parasız erişebilecekleri, uzman kütüphaneci personelin hizmet sunduğu kütüphaneler, bilgi ve belge merkezleri tüm öğrencinin, eğitimcinin hakkıdır.

Okul kütüphanesi, fiziksel olarak yeterli alanlarda kurulan, çağımızın teknolojik donanımları ile donatılmış, eğitimi destekleyen basılı ve dijital bilimsel ve edebi kitap ve kitap dışı materyallerle kurulu, uzman kütüphaneci kadrosu ile okullarda eğitim öğretim gören  öğrencilere ve eğitimin tüm bileşenlerine (öğretmen, çalışan, veli) hizmet verecek eğitimi destekleyen birimler olarak okulların tümünde zaman kaybetmeden hizmete girmelidir.

Okul Kütüphanesi: Nitelikli Eğitim, Entelektüel Sermaye

Okul kütüphanesi nitelikli eğitimin vazgeçilmezidir.  Okul öncesi eğitimden  başlayan, üniversite eğitimine kadar devam eden süreçte kitapla tanışan, okumayı alışkanlık edinerek kültürü dönüştüren bir nesil ülkenin özgüveni olan güçlü entelektüel sermayesi olacaktır.

Kamu hizmeti olan okul kütüphanesi ülkemizin bütün çocuklarının, gençlerinin, eğitim çalışanlarının hakkıdır. Ülkemizin eğitim ailesinin tümü bu haktan mahrum edilmesin. İyi bir eğitim kurumu nitelikli bir kütüphanedir.

Aydın İleri
Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Başkan Yardımcısı
Okul Kütüphanecileri Derneği Başkanı