Doç. Dr. EROL YILMAZ– İnternet sitesinin ana sayfasında yer alan , “İstatistik; geçmişi anlamanın, bugünü yönetmenin ve geleceği planlanmanın anahtarıdır” sloganıyla kamuoyunun önüne çıkan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK); dış ticaretten adalet ve seçime, nüfustan sanayiye, istihdamdan tarıma, çok geniş bir konu yelpazesinde olmak üzere, ülkemizin verili fotoğrafını çekme konusunda önemli ve kıymetli çalışmalar yapan bir kamu kurumu.

“Bilim, Teknoloji ve Bilgi Toplumu” başlığı altında, ülkemizin bilim ve teknoloji konusundaki durumunu resmetmeye yönelik çok değerli veriler derleyen Kurum’un, “Eğitim, Kültür, Spor ve Turizm” başlığı altında veri derleyerek kamuoyuna sunduğu çok önemli konulardan biri de, “kütüphaneler”.

Bu verileri uzun süredir derlemekte olan TÜİK, 06.08.2015 tarihinde “Kütüphane İstatistikleri, 2014” başlıklı bir haber bülteni yayımlayarak, ülkemizdeki kütüphanelere ait en son verileri kamuoyuyla paylaştı (http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21506 / 20.08.2015 / 12:02).

Ne var ki, Türkiye’nin kütüphane hâllerinin rakamsal özeti denilebilecek olan söz konusu haber bülteni, önemli eksiklikler içeriyordu.

En başta dikkat çeken, dört kütüphane türüne ait verilerin sunulmasına karşın, dünyanın gelişmiş ülkelerinin tamamında, ayrı ve önemli türler olarak hizmet vermekte olan iki kütüphane türüne dair hiçbir veri bulunmuyor olmasıydı. Mezkûr bülten; Milli Kütüphane, üniversite kütüphaneleri, halk kütüphaneleri ve okul kütüphanelerine ilişkin 2014 yılı verilerini içerirken, özel kütüphaneler (special library) ve çocuk kütüphanelerine ilişkin en küçük bir bilgiyi içermiyordu.

“Sonuçta bu bir haber bülteni, her şeyi içermesi beklenmez” diyerek, iyi niyetle yaklaşıp, TÜİK internet sitesine, yani ana kaynağa gittiğimizde ise, daha ilginç bir tablo bizi karşılıyordu. Şöyle ki, TÜİK haber bülteninde 2014 yılı verileri sunulduğu hâlde, ana sayfada yer alan tablolar en son 2013 yılı verilerini kapsıyordu (http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1086 / 20.08.2015 / 12:25).

Bu durumu bahs-i diğer deyip geçelim. Ancak geçemeyeceğimiz önemli bir konu var ki, o da çocuk kütüphanesi ve özel kütüphanelere ilişkin verilerin burada da bulunmuyor olması. Yani orada da, özel kütüphaneler ve çocuk kütüphanelerine ilişkin başlık ve dahi veriler yer almıyordu.

O özel kütüphaneler ki, gelişmiş ülkelerde son derece başarılı örneklerini gördüğümüz; bünyesinde yer aldığı kurum ve kuruluşların görev ve sorumluluk alanına dair çok derin bilgi kaynakları koleksiyonu ve verdiği bilgi hizmetleriyle, kelimenin tam anlamıyla özel; yine bu anlamda, o konularda çalışma yapan araştırmacılar için adeta yaşam kaynağı olan bilgi merkezleridir.

Ve o çocuk kütüphaneleri ki, bazı örneklerde halk kütüphanelerinin içerisinde yapılandırılmış olsalar da, bağımsız ve özel olarak da inşa edilen ve çok çeşitli hizmetleriyle, geleceğin kütüphane ve bilgi kullanıcılarının yetiştirilmesinde hayatî misyona sahip bilgi ve kültür merkezleridir.

Dolayısıyla, ülkenin istatistik konusundaki “1” numaralı kurumunun kütüphaneler konulu istatistiklerinde, bu denli önemli iki kütüphane türüne ilişkin verilerin bulunmuyor olması, en hafif ifadesiyle, kabul edilebilir değildir.

Buna da başka bir bahs-i diğer deyip geçelim ve mevcut tablolar üstünden yolumuza devam edelim…

TÜİK sayfasındaki “Kültür İstatistikleri” başlıklı alt sayfada, “Kütüphane Türüne Göre Kütüphaneden Yararlanan Kişi, Kayıtlı Üye ve Personel Sayısı” ile “Kütüphane Türüne Göre Kütüphane, Kitap ve Kitap Dışı Materyal Sayısı” alt başlıkları altında yer alan tablolar, yukarıda da belirtildiği üzere, ne yazık ki, en son 2013 yılına ait bilgileri içeriyor.

Soru şu; Verilerin derlendiği kaynaklar olarak; “Milli Kütüphane Başkanlığı”, “Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü” ve “üniversite rektörlükleri”nin belirtildiği verilerin 2014 yılına ait olanları buralardan sağlandıysa, bu tablolarda neden yer almıyor? Değilse, haber bülteninde kamuoyuna arz edilen 2014 yılı verileri nerelerden/ hangi kurumlardan derlendi?

Bu soruların izini sürerek, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü’nün (KYGM) sayfasında yer alan istatistik tablosunu incelediğimizde, haber bültenindeki verilerle örtüştüğünü, sevinerek, görüyoruz (http://www.kygm.gov.tr/TR,9/istatistikler.html / 20.08.2015 / 12:35) Şükretmeyi bilmek lâzım! Beterin beteri var!

Öte yandan burada da bir başka çelişkili durumla karşılaşıyoruz…

TÜİK’in ilgili tablolarında “Kitap dışı materyal sayısı” başlıklı bir veri bloğu olmasına karşın, buna ilişkin 2014 yılı bilgileri, yani son durum, ne TÜİK haber bülteninde ne de halk kütüphaneleri odaklı verilerin derlendiği KYGM istatistik tablosunda yer alıyor. KYGM tablosunda kitaplara ilişkin verilerin dışında, sadece “süreli yayınlar” başlığı bulunuyor. Şükretmek güzeldir ancak, böyle bir durum için şükür değil, yüksek sesle itiraz etmek gerekir.

Durumu şöyle özetlemek mümkün…

Ülkeye dair rakamsal veriler konusunda Türkiye’nin otorite kurumu olan TÜİK tarafından, “Kütüphane İstatistikleri, 2014” başlıklı bir haber bülteni yayımlanıyor. Heyecanla haber bültenini okumaya başlıyorsunuz. Ve doğal olarak, kütüphaneler konusunda temel verileri bulmak istiyorsunuz. Ancak sukût-ı hayâle uğruyorsunuz. Zira ne haber bülteninde, ne de haber kaynağı olan TÜİK internet ana sayfasındaki “Konularına Göre İstatistikler” ana başlığı içerisindeki, “Kültür İstatistikleri” bölümünde eksiksiz bilgilere ulaşabiliyorsunuz.

Aslında bu yazıda, TÜİK haber bültenindeki ilgili verilerden yol çıkarak, kütüphanelerin en önemli türlerinden olmasına karşın, ülkemizde adeta “yok hükmündeki” okul kütüphanelerini merkeze alan bir değerlendirme yapmayı planlamıştım ancak yukarıdaki durumu gözlemleyince durum değişti. Bu konuyu başlı başına ele almalıydım. Zira ortada önemli bir dağınıklık söz konusuydu. Dolayısıyla bu durumu öne çıkarmak gerekliydi, öyle yapmaya çalıştık.

Sonraki yazılarda, okul kütüphanelerinin yanı sıra, çocuk kütüphaneleri ile özel kütüphaneler bağlamında, bu kaynaklarla/ verilerle ilgili değerlendirmeyi sürdürmek gerekiyor.

Son olarak şunu söylemiş olayım… Türkiye’nin sadece kütüphane problemi değil, -en azından kütüphaneler bağlamında- bir de istatistik problemi bulunuyor.

Kaynak: http://kulturgundemi.com/