Osmanlı Devleti, tarih boyunca kurulan Türk devletleri içinde kurumsallaşma ve idari olarak en fazla gelişme göstermiş Türk devletlerinden biridir. Kurumsallaşmış idari yapının izleri bu devletin kurumları vasıtasıyla kolaylıkla izlenebilir. Bu kurumlardan biri de, 8 Kasım 1846 tarihinde kurulan ve temel fonksiyonu arşiv hizmetlerinin düzenlenmesi olan “Hazine-i Evrak”tır. Kuruluşundan itibaren pek çok meslek mensubunun görev aldığı bu arşiv kurumunun teşekkülüyle birlikte, Osmanlı dönemi arşivcilik anlayışının daha profesyonel ve kurumsal bir kimliğe kavuştuğu söylenebilir.

Hazine-i Evrak, Cumhuriyet’in ilanından sonra değişik isimlerle faaliyet göstermiş ve 1986 yılından itibaren bu günkü isim ve yapısına ulaşarak Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü adını almıştır. Adından hareketle, devlet kurumları tarafından oluşturulan arşivlerin tamamının burada korunduğu düşünülebilirse de, gerek Osmanlı döneminden kalma kurum arşivleri gerekse Cumhuriyet dönemi kamu kurum ve kuruluşlarına ait arşivlerin Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’ne devri, ‑özellikle idari yapının etkisiyle ve arşiv mevzuatıyla verilmiş olan özel müsaadeler gereğince‑ halen mümkün olamamıştır. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, söz konusu nedenle, aynı zamanda Türkiye’ye ait merkezi bir arşiv niteliğine maalesef kavuşamamıştır.

Türk arşivciliğinin bütün yönleriyle değerlendirilmesi, sorunların incelenmesi ve bunlara ilişkin çözümlerin ortaya konulması, hatta kısa, orta ve uzun vadeli stratejilerin belirlenmesi için, ilk kez 1998 yılında “Millî Arşiv Şûrası” toplanmıştır. Şûra, alınan “Millî Arşiv Şûrası en geç dört yılda bir toplanmalıdır.” kararına rağmen, maalesef şimdiye kadar toplanamamıştır. Beklenen o dur ki; Türk arşivlerinin günümüz ihtiyaçlarına uygun olarak bir çatı altında toplanması, yeniden yapılandırılması, gelişen teknolojilere paralel olarak arşiv malzemelerinin sayısallaştırılması ve değerlendirilmesi; arşivcilik eğitim-öğretiminin günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde yönlendirilmesi, mesleki yayın ve toplantı faaliyetlerinin Türkiye’nin ihtiyaçlarına paralel bir şekilde yeniden gözden geçirilmesi, arşiv çalışanlarının özlük ve çalışma şartlarının iyileştirilmesi gibi çok temel mesleki konuların tartışılacağı Millî Arşiv Şûrası en kısa zamanda yeniden toplanmalı, hatta bu toplantılar -Şûra kararında ifade edildiği üzere- belli aralıklarla tekrarlanmalıdır.

Türkiye’de uzun yıllara dayanan sağlıksız arşiv politikaları, ülkemize ait yukarıda anlatılan sorunları çoğunlukla çözümsüz, çözülmeye çalışılan sorunların ise yetersiz ve bazen de (sorunu) daha da derinleştiren etkiler bırakmıştır. Millî Arşiv Kanunu konusunda cılız ve akamete uğrayan gayretler, personel rejimi konusundaki eksiklikler, ulusal ve uluslararası düzeyde yoğun şekilde ve farklı mesleki konuların incelenmesine imkân tanıyacak mesleki toplantıların yapılmasındaki yetersizlik ve yayın çalışmalarının günümüz dünyasının mesleki birikimini Türkiye’ye kazandırmak yerine daha çok tarihi arşiv kaynaklarının yeniden basılması şeklinde görülen çabalar bunlar arasında zikredilebileceklerin sadece bazılarıdır. Bütün bunlar, gelecek nesillere aktarılması beklenen millî arşiv mirasına ilişkin mesleki sorumluluğun yerine getirilmesinde etkin çalışmaların yapılamamasının önündeki önemli nedenler olarak görülebilir. Yine benzer nedenler, kurumların kendi bünyelerindeki arşiv malzemelerinin yanı sıra bilgi, beceri ve yetenekleri birleştirip çağın ihtiyaçlarına cevap verebilen, geçmiş temelli ve gelecek odaklı tek merkezli arşiv oluşturma imkânını güçleştirmektedir.

Bütün bu olumsuz tabloya rağmen, günümüz şartlarına cevap verebilme kabiliyetine sahip Milli Arşiv Kanunu’nun hazırlanıp yasalaşacağına olan inancımızı muhafaza ediyoruz. Aynı şekilde, personel istihdamı ve yönetim kademesinin oluşturulması konusunda mesleki kaygıların da dikkate alınacağı bir tayin, terfi ve atama politikasının hâkim olacağına inanıyoruz. Mesleki eğitim-öğretim sahasında çalışanların ve bu yönde çaba sarf edenlerin mesleki gelişmeleri iyi takip edip, eğitim-öğretim politikalarına ve müfredatlarına buna bağlı olarak yön vermekte daha gayretli olacaklarını umuyoruz. Hem arşiv kurumları hem eğitim kurumları hem de mesleki dernekler tarafından gerçekleştirilmeye çalışılan yayın ve toplantı faaliyetlerinin -kısmen başarılmış olsa da- her türlü kaygıdan arındırılmış ileri bir politika ile yönetileceği günü hasretle bekliyoruz…

Elinizdeki bu kitap, yukarıda ifadeye çalışılan kaygıların bir parça olsun yürekten hissedilmesiyle ve bunun fiilen paylaşılmasıyla ortaya çıkmıştır. Yine bu kitap, yukarıda bahsedilen her türlü olumsuz şartlara rağmen, arşivciliğe gönül vermiş, elinden gelen fedakârlığı yapmaktan kaçınmamış ve bu yolda bütün ömrünü tüketmiş Bani’lerimizi, artık aramızda olmayan ustalarımızı, meslektaşlarımızı, kısaca yıllarca karşılıksız ve özverili bir şekilde görev yapan “Arşiv Emektarlarımızı” yâd etmek için hazırlanmıştır. Kendilerini rahmet ve minnetle anıyoruz! Bu ustalarımızla oluşan geleneğin sonraki nesillere taşınmasında fedakârca rol alan ve bir çınarın gövdesinde hayat bulan yaprak bütünlüğü içinde hareket eden günümüz arşivcilerine de, aynı şekilde saygılarımızı sunuyoruz…

Kitabın hazırlık aşamasında yapılan duyuruya; üniversite, arşiv ve kütüphanelerimiz ile özel sektörde çalışan ve bir kısmı emeklilik hayatını yaşayan bilim insanı, uzman, yönetici ve çalışan olumlu cevap vermiş, değerli çalışmalarını “Arşiv Emektarları”na ithaf etmişlerdir. Katkılarından dolayı kendilerine şükranlarımızı sunuyoruz.

Muhtevasında konu sınırlamasına gidilmeyen bu armağan kitap; arşivcilik, kütüphanecilik ve tarih konuları başta olmak üzere çeşitli alanlarla ilgili makalelerden oluşmuştur. Önemli görülen çeviri niteliğindeki iki çalışmaya da yer verilerek, muhtevanın zenginleşmesi arzulanmıştır. Bu kitapta yer alan makaleler, yazarların soyadına göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Kaynak gösterme ve kaynakça oluşturma gibi ortak olması gereken bazı uygulamalardan nadiren fedakârlık edilmiştir. Özellikle çevirilerin ilk yayım özelliklerinin bozulmasının istenmemesi, bazı durumlarda da yazarların özel isteklerinin geri çevrilememesi nedeniyle standart uygulamalardan zaman zaman uzaklaşılmıştır. Bu nedenle, -genellikle tam aksi dikkat çekse de- dipnot ve kaynak göstermek, hatta kaynakça oluşturmak gibi yazarların kendi özgün düzenlerine bazı durumlarda müdahale edilmemiştir. Kitap içinde yer alan makalelerin çeviri izni ve özgün makalelerdeki bilgi ve kaynak gösterme konularındaki sorumluluklar, eserleri Türkçeye çevirenlere ve makale yazarlarına bırakılmıştır.

Bu armağan kitabının hazırlanmasında en büyük katkıyı sağlayan yazarlara, kitabın basımında maddi destek veren Bordo Doküman Sistemleri Ticaret ve Sanayi A.Ş.’nin sahibi Sayın Mehmet Tekin Haseki’ye, kitabın kapak tasarımını yapan Dr. Mehmet Fahri Furat’a ve kitabın sade bir fikir iken bugüne kadar gelmesinde maddi ve manevi emeği geçen herkese tekrar şükranlarımızı arz ederiz.

İstanbul, Eylül 2013

Nizamettin Oğuz – İshak Keskin

Kitapta yer alan ve Arşiv Emektarlarına Armağan edilen makaleler dizini:

Dündar ALİKILIÇ
Türkiye’de Özelleştirilen Kurumlara Yönelik Arşiv Politikaları

Doğan ATILGAN
Bilgi Hizmetlerinin Gelişimi ve Ankara Üniversitesi

Bilgin AYDIN
XVI. Yüzyıl Divan-ı Hümâyun Ruus Defterleri.

Yahya BAŞKAN
Türkler, Tarih, Savaş ve Meşrûiyet

Gülbün BAYDUR – Şelale KORKUT
Özel Bir Arşiv İçin Thesaurus Denemesi

İsmet BİNARK
Devlet Arşivimiz.

İsmet BİNARK
Bulgaristan’a Okka İle Satılan Arşiv Belgeleri

Murat CANDEMİR
Haydarpaşa Liman ve Rıhtımı İnşası İmtiyazının Bürokratik Yolculuğu

Niyazi ÇİÇEK
A View of Bureaucratic Relations in the Transition Period from the Ottoman State to the Republic in Light of the Administrative Acts and Writings of the First Years of the Republic

Géza DÁVID
Bir Macar Arşiv Emektarı ve Tarihçisi, Zoltán Dávid (1923–1996)

Muhammet Ali DEMİR – Ali ÖZTÜRK
Türkiye Üniversitelerinde Görme Engelli Öğrencilere Osmanlı Türkçesi Öğretimi: Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümlerine Yönelik Atılmış Adımlar.

Murat ELMALI
Eski Uygurca Bir Budist Hikâye: Sena Upesena Hikâyesi

Berndt FREDRIKSSON / Çev. Mehmet Fahri FURAT
Postmodern(istik) Arşiv Bilimi – Bir Bilimin Metodolojisinin
Yeniden Düşünülmesi

Mehmet Fahri FURAT – İshak KESKİN
Arşiv Sergileri ve Planlama Süreci Hakkında Kısa Bir Değerlendirme

Ceyhan GÜLER
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ve e-Devlet Uygulamalarına
Yönelik Faaliyetleri

Süleyman Faruk GÖNCÜOĞLU
İstanbul’un İktisadi ve Sosyal Hayatı İçerisinde
Bahçekapı Semti’nin Yeri ve Önemi

Mukadder GÜNERİ
Şiblî’nin Sefernâme-i Rûm u Şâm u Mısr Adlı Yapıtına Göre İstanbul Kütüphanelerinin Dünü ve Bugünü

Asiye KAKIRMAN YILDIZ
Kütüphanelerde Bilgi Yönetimi Stratejilerinin Belirlenmesinde
Dijital Melezlerin Etkisi

Esra Gökçen KAYGISIZ
Bilgi Merkezlerinin Vizyon-Misyon İfadelerinin İncelenmesi

Hasan S. KESEROĞLU
Arşivci Olmak

İshak KESKİN
Kutadgu Bilig’de Devlet İşlemlerinin Kayıt Altına Alınması ve Kâtipler

Özgür KÜLCÜ
Ontolojik Çalışmalar Kapsamında Elektronik Arşiv Kaynaklarının Tanımlanması ve Üstveri Alanlarının Geliştirilmesi

Talip MERT
Zekaî Dede Efendi

Hüseyin ODABAŞ – Kasım BİNİCİ
Öğretim Elemanlarının Açık Erişime Karşı Tutumları:
Atatürk Üniversitesi Örneği.

Ş. Nihal SOMER
Fotoğrafik Malzeme: Türler, Tahribat ve Fiziksel Koruma

Burçak ŞENTÜRK
The Swedish National Archives:  From the User Point of View

Acar TANLAK
Bir CD Koleksiyoncusunun Arşivcilere ve  Arşivciliğe Dair Tavsiyeleri

Alptekin TOSUN
Radyoloji Bölümünde Arşiv Yönetimi

Bekir TOSUN
Bilgi Toplumunda Ekonomi ve Sanal Organizasyonlar

Mustafa Birol ÜLKER
İslâm Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi  Arşiv-Dokümantasyon Koleksiyonu ve Veri Tabanları

Ayşe ÜSTÜN – Işıl İlknur SERT
İskenderiye Kütüphanesi

Arnold van GENNEP / Çev. Kenan YILDIZ
Araştırma Konusu veya Bitimsiz Folklor

Murat YILMAZ
Arşivciler ve Kütüphaneciler Tüccar mıdır?

Kaynak: http://www.oguz.gen.tr