Kütüphanelerden online hizmetlerini mobil erişime de açmalarını bekleyen kullanıcı sayısı giderek artıyor. Bu durum kütüphaneler için büyük bir maddi külfet anlamına gelse de, bazı avantajlar da sağlayabilir. Daha birkaç yıl öncesine kadar kulağa masal gibi gelen şey gerçek oldu: Bugün internet erişimi çoğunlukla mobil cihazlarla sağlanıyor. Almanya’da ilk kez 2012’de akıllı telefonların satışı sıradan cep telefonlarının satışını geride bıraktı. Dolayısıyla, kütüphane hizmetlerinden mobil olarak da yararlanmak isteyen kullanıcı sayısının giderek artmasına şaşmamak lazım.

Bugün kütüphanelerin bu türden beklentileri karşılayacak durumda olup olmadıkları sorusu farklı görüşlere yol açtı. Mobil aplikasyonlar olmadığı takdirde kullanıcı rakamlarının dibe vuracağını kimse düşünmüyor. Öte yandan, bu tür hizmetlerin birtakım avantajlar sağlayacağına itiraz eden de yok. Amberg Şehir Kütüphanesi müdür yardımcısı Hans-Bodo Pohla durumu şöyle özetliyor: “Mobil erişim, imaj ve erişilebilirlik konusunda belirli kazanımlar sağlar.”

 Yolda giderken süreyi uzatmak

“Özellikle üniversite kütüphanelerinin en azından katalog verilerini mobil erişime de açmaları gayet doğal bir durum olmalı aslında, ” diyor Hamburg-Harburg Teknik Üniversitesi kütüphanecisi Edlef Stabenau. Kullanıcıların katalog taraması yapmaları ve materyallerin ödünç alma durumu hakkında bilgi edinmeleri mobil cihazlarla da mümkün olmalı. Ayrıca, mobil kullanıcıların kütüphaneden materyal isteyebilmeleri ve ayırtabilmeleri, ödünç alma süresini uzatmaları ve ödemeleri gereken bir ücret olup olmadığını görebilmeleri için kullanıcı hesaplarına yoldayken de girebilmeleri gerekir.

Mobil aplikasyonların mümkünse tüm kullanıcılar tarafından –mobil cihazlarının işletim sisteminden bağımsız olarak– kullanılabilmeleri de önemli bir nokta. Bu nedenle, belirli işletim sistemleri için aplikasyonlar yerine “open source web” (açık kaynak web) aplikasyonları geliştirilmesi yönünde bir eğilim var. “Öte yandan, çoğu kütüphanenin artık App-Store’larda yer almaması, mobil kullanım için genellikle kendi URL’siyle birlikte internette herkesin erişimine açık olması anlamına da geliyor bu,” diye açıklıyor Hans-Bodo Pohla.

Mobil demek kapasitenin azalması demek

Ne var ki, mobil katalog bildik online kataloğun basitçe bir kopyası olmamalı. Çünkü burada farklı gereksinimler söz konusu. Akıllı telefonuyla bir kütüphane kataloğuna giren biri, büyük bir ihtimalle derin araştırmalar yapmak ya da kapsamlı elektronik versiyonları indirmek peşinde değildir, daha ziyade belirli bir materyalin ödünç almaya müsait olup olmadığını öğrenmek istiyordur.

Nitekim mobil kullanıcı yükleme işleminin kısa sürmesini ve görüntünün küçük bir ekrana uyarlanmış olmasını bekler. Bu da her halükârda bilgi ve işlev kapasitesinin azalması anlamına gelecektir. “Mobil ekranda kataloğun normal arama sayfasının küçültülmüş hali görülmemeli,” diyor Edlef Stabenau. “Uzun uzun aramaya gerek kalmadan daha derli toplu bilgiler vermek için bazı bibliyografik bilgilerin gösterilmemesi gerekir.”

Pohla asıl kazanımın ancak “cep telefonu ya da tablet bilgisayarın kütüphanede rehberlik ettiğinde ya da bir kütüphanenin yakınından geçilirken oraya uğranıp materyal alınması gerektiğini hatırlattığında” sağlanacağı görüşünde.

Almanya’nın arayı kapatması gerek

Mobil katalogların ilk versiyonları ABD’de üretildi; bu alandaki öncülerden biri de North Carolina Üniversitesi. Almanya’da en başta Bavyera Devlet Kütüphanesi parlak bir örnek olarak görülüyor. Bavyera Kütüphaneler Birliği’ne (BVB) üye tüm kurumlar Bavyera Devlet Kütüphanesi’nin geliştirdiği mobil OPACplus’tan yararlanabiliyor. Bu nedenle, BVB Almanya’daki diğer kütüphane birliklerinin birkaç adım ilerisinde.

“Mobil katalog versiyonu olmayan bir birliğe üye bir kütüphanenin kataloğunun mobil versiyonunu sunma olanağı yok denecek kadar az,” diyor Edlef Stabenau. Gerçi kütüphane işletim sistemi üreticileri katalogların mobil versiyonunu hazırlamaya yönelik tool’lar satıyorlarmış. “Ama bunların gerçekten işe yaradığı şimdiye kadar görülmüş değil.” Belirli işlevlere, optimize edilmiş yükleme sürelerine ve görüntülere önem veriyorsanız, böyle hazır ürün paketleri genellikle pek işinize yaramıyor. İhtiyaç duyulan ama çok da pahalıya malolan bir optimizasyona gücü yeten kütüphane sayısı çok az.

Bu alanda işe yarar tool’ların geliştirilmesinin ne kadar önemli olduğu Almanya’nın kuzeyindeki bir örnekten anlaşılabilir. Orada bir kullanıcı Ortak Kütüphaneler Birliği’ne (GBV) üye çeşitli kütüphaneler için bir iPhone aplikasyonu programladı. Mobil erişimde yaşanan bu patlama nedeniyle kütüphane kataloglarının en kısa zamanda hızla geliştirileceğinden emin olabiliriz.