[avatar user=”cemozel” /]
Cem ÖZEL
Kullanıcı Hizmetleri Yöneticisi/Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi

Katalog taraması yapmak çok hoşuma gidiyor. Ansiklopedi karıştırır gibi dalıyorum kataloğun gizemli dünyasına.

Bir çeşit mezar taşına da benziyor katalogtaki kimi kayıtlar. Mesela rahmetli Orhan Veli’nin kaydına girdiğinizde şöyle yazar: “Kanık, Orhan Veli, 1914-1950.”  Aklıma, Sunay Akın’ın Orhan Veli’ye gönderme yaptığı “Garip” adlı şiiri geldi. Cuk oturduğu için onu da buraya almakta bir sakınca görmüyorum. Aç parantez (

Garip

Şiirden kovduğu uyağın
dönüp dolaşıp
sonunda mezar taşına
konması ne
garip:

Orhan Veli
1914 – 1950

Sevgili Sunay Akın,

Büyük şairsin vesselam; ama şiir antolojilerine bakıyorum da adın geçmiyor. Çekemedikleri için olabilir mi acaba? Allah gecinden versin; ama illa ki bu dünyadan göç etmen mi gerekiyor şiirdeki kıymetinin bilinmesi için.

Tamam. Şimdi kapatabiliriz parantezi.)

Kataloğun en sevdiğim kısmı tarama kriterleri.

En temel tarama kriterleri nelermiş, şöyle bir bakalım:

Anahtar Kelime

Yazar

Başlık

Konu

Yer numarası

ISBN/ISSN

Mesela bir kitap okuyorsunuzdur, içeriğinde bir kitaptan bahsediyordur. Kitap içinde kitap. Hoşunuza da gitmiştir. “Tarayayım bakayım bizim bilgi merkezinde var mı?” diye işe başladığınızda tarama kriterleri devreye giriyor. Hani biz diyoruz ya, kitabın tam adını biliyorsanız başlıktan tarayın diye, işte tam da bu noktada yanıldığımız anlar da olabiliyor. Okuduğunuz kitapta bahsi geçen kaynağın adı “İhtiyarlık” olsun diyelim. Bu bilgiyle gidip kitabı taradığımda bulamıyorsam ILL ve Doküman Sağlama Sorumlumuz Bahadır Barut’u 9224 nolu dahili telefonundan arayıp “şu kitabı bi’ istetiversen” mi diyeceğiz. O da beni usulünce ilgili forma mı yönlendirsin? Dur bakalım Bahadır! Henüz her şey bitmiş değil. Bu kitabın yazarı Çiçero olsun (Ki öyle zaten). Gidip bir de yazar kriterinden tarayalım. Bakın, gördünüz mü, söylemiştim size. Allahım! Sana şükürler olsun. “İhtiyarlık” diye taradığımız kitabın adı “Yaşlılık” diye kayıtlarımıza geçmesin mi? Hımmm! Demek ki neymiş “başlık”a çok fazla güven olmayabilirmiş.

Bir de katalogtan tarama yaparken en başarılı yöntemlerden biri de ne sizce? Tahmininiz doğru. “Konu başlığı”na göre tarama yapmak, on numara beş yıldız. Neden? Çünkü başlığı ne olursa olsun, yazarı kim olursa olsun aradığımız konuyla ilgili kitapları bulmamızı sağlayan bir uzmandır konu başlıkları. Çok ama çok afaki bir örnek vereyim. Siz kedilerle ilgili bir kitap arıyorsunuzdur, ama başlığı “Ah Şu Köpekler!” olup da içeriği tamamen kedilerle ilgili olan bir kitabı nasıl bulacaksınız? Tabii ki konu başlığından tarama yaparak.

Anahtar kelime de çok yardımcı bir kriterdir. Sizin için kendini parçalar. Ah bir misafir olmayın kendisine. Elde ne var ne yok döker sofrasına. Gayet iyi niyetlidir; ama işte iyi niyet her zaman işe yaramaz. Çok kalabalık olur etraf. Asıl aradığımız şeyi bulamayabiliriz.

Yer numarası olayına da ayrıca hastayım. Düşünsenize bilgi merkezlerinde/kütüphanelerde yer numaraları kullanılmasaydı yüzbinlerce, milyonlarca kaynağın yer aldığı koleksiyonlardan aradığımız kaynağı nasıl bulacaktık. Nokta atışıdır yer numarası. Katalogta pek taranmaz gibi görünür; ama müdavimleri de ayrıdır. Mesela der ki birisi, “ben PL rafındaki kitaplara bayılırım.” Seçer tarama kriterinde “yer numarası”nı. Sonrasında sadece genel anlamda “PL” yazması yeterlidir. Başında PL geçen bütün kitapları ekranında görür. Sonra bak bakabilirsen, seç seçebilirsin.

İşin bir de gelişmiş tarama kısmı vardır ki, orayı da ayrı severim. İşte burası bulmaca gibidir. Bu sefer de kendi belirlediğin kriterlere göre tarama yaparsın. Örneğin 2010’dan bugüne dili Türkçe olan ve şu koleksiyonda yer alan basılı kaynaklar ya da sadece “available” olan kaynaklar…

Sözün kısası ben katalog taramayı çok seviyorum. Ne zaman boşta kalsam oturuyorum bilgisayarın başına, tarıyorum da tarıyorum.

Sevgili genç arkadaşlar,

Nasılsa bilgi merkezlerinin katalogları dışarıya açık. Ara sıra girip bakın, çok güzel şeylerle karşılacaksınız. Hem eliniz alışsın. Katalog kayıtlarına girin bakın, girişleri güzel mi bilgi merkezlerinin? Siz olsanız nasıl yapardınız diye bir el atın bakalım. İlerisi için de size kolaylık sağlar. Alın size bir küpe daha. Sizi küpe koleksiyoncusu yapacağım. Kullanıcılarınıza gösterirsiniz artık küpe koleksiyonunuzu! Hatta bu koleksiyonunuza da bir isim bulun. Mesela Küpehane. Kütüphane kelimesini de andırıyor iyi mi?