[avatar user=”cemozel” /]
Cem ÖZEL
Kullanıcı Hizmetleri Yöneticisi/Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi

Bazı kelimeler vardır, hepimizin günlük kullanımda çokça kapısına dayandığı. Günlük kullanımdan kastımız, kısa iletiler, “tweet”ler, e-postalar… O kadar yanlış kullanılıyor ki, istedim ki doğrusunu kullanalım. Hatta “Aşağıdaki kelimelerden kaçını doğru kullanıyoruz?” diye kendinizi bir sınava bile tabi tutabilirsiniz. En çok rastladıklarım ise daha kalın olanlar. İşte onlardan bazıları:

Arabesk

Aşçı

Ataş

Birçok

Bir şey

Egzoz

Entelektüel

Birader

Dinozor

Doküman

Erozyon

Fantezi

Floresan

Halüsinasyon

Her şey

Herhangi bir

Hiçbir şey

Hoş geldin

İnisiyatif

Orijinal

Kapüşon

Karnabahar

Koleksiyon

Koreografi

Laboratuvar

Makine

Maydanoz

Osmanlı Türkçesi

Ötanazi

Pek çok

Sarımsak

Şarj

Vejetaryen

Yukarıda doğru yazımları olan kelimelerin sık kullanılan yanlış yazımlarının hızlıca aklınıza geldiğini görür gibiyim. Bu liste elinizin altında bulunsun. Belki kullanmak istersiniz.

Bunların dışında yanlışını her gördüğümde üzüldüğüm “ve” bağlacının kullanımı var ki, ona da burada değinmekte fayda var. Özellikle başlıklarda görüyoruz bu yanlışlığı. Örneğin şöyle bir kitap başlığı olsun: YÖNETİŞİM TEKNİKLERİNİN BELGE MERKEZLERİNE ve HİZMETLERİNE ETKİLERİ

Bu örnekte olduğu gibi bütün kelimeler büyük harfle yazılırsa “ve” bağlacı da büyük yazılmalı: “VE”.

Başlıkta geçen kelimelerin sadece ilk harfi büyük olsaydı bu sefer “ve” şeklinde yazılması normal olabilirdi: Yönetişim Tekniklerinin Belge Merkezlerine ve Hizmetlerine Etkileri. Şöyle bir kullanım da sık yapılan yanlışlardan biri: Yönetişim Tekniklerinin Belge Merkezlerine Ve Hizmetlerine Etkileri. Burada ise “Ve” bağlacının ilk harfi de küçük yazılmalı.

Buradaki karışıklığın nedeni şu olabilir. “Ve” kullanımı tasarım olarak bu kitaptaki gibi kullanımda küçük yazılması istenirse “VE” şeklinde yazılmalı; ama bu sefer boyutunu küçük yazmak gerekir. Bu yanlışlar siz doğru yazsanız bile yazılarınızı bastırdığınız ortamlarda yanlış yazılabiliyor. Ona da dikkat etmek gerekir. Daha da belirgin olsun diye aşağıya bir görsel de ekledim.

Hazır yeri gelmişken şu meşhur “de” “da” bağlaçlarına da bir el atayım istedim.

Hepimiz en az bir kez yanlış yazmışızdır. Umuyorum ki belki bir kişinin bile olsa işine yarar.

Nerede ayrı nerede bitişik olduğunu anlamamız için iki üç cümleyle konuyu hemen çözebiliriz:

“Bizim gençliğimizde internet de yoktu.” Şimdi bu cümlede “de” bağlacını kaldırdığımızda cümlenin yapısında bir değişiklik kulağınızı tırmalıyor mu? “De”siz hali: “Bizim gençliğimizde internet yoktu.” Benim kulağım tırmalanmadı. Eminim sizinki de tırmalanmamıştır. O zaman buradaki “de” bağlacının ayrı yazılması kadar doğal bir durum yok.

Peki şuna bakalım:

“Bizim gençliğimiz de internet yoktu.”  Burada sürüden ayrı bir “de” görüyoruz. Şimdi ayrı yazılmasının doğru mu yanlış mı yazıldığına bir bakalım. Yukarıdaki taktiği burada da uygulayalım ve “de”yi cümlede yokmuş gibi farzedip öyle okuyalım: “Bizim gençliğimiz internet yoktu.” Bu cümleden bir şey anladınız mı? Ben anlamadım. Kulağım tırmalanmaktan kan gölüne batmış küçük bir kayık gibi şu an. Siz de bir iki denemeyle şu abartılan ve alay konusu olan sorunu çözebilirsiniz.

İşte böyle. Derdimiz güzelim Türkçenin daha güzel kullanılması.