Renk, birey ve toplum psikolojisi üzerinde çok önemli etkileri olan bir olgudur. Kimi renkler neşe, kimisi hüzün verir; çağıran renkler vardır, “kalma, git!” diyen renkler. İyimserliğimizi artıran renkler olduğu gibi, karamsarlığımızı ağırlaştıran renkler de söz konusudur. Bazı renkler gözümüzü yorar, bazısı dinlendirir. Kimi güçtür renklerin, kimisi saflık. “Renklerin psikolojisi” deyimi vardır. Ya da “renk enerjidir” denir. Bilinçaltımızı dahi etkiler onlar. Literatürde bu konuda çok sayıda çalışma vardır.

Kısaca, renk, hayatımızın bir gerçeğidir ve önemlidir.

Renklerle en çok karşılaştığımız yerler zamanlarımızı en çok geçirdiğimiz ev, işyeri, eğitim, kültür kurumları ve boş zaman mekânları olsa gerek. Renk, mekânların bizimle konuşan, bize mesajlar veren, çağıran ya da uzaklaştıran dilinin parçasıdır. Renk, aynı zamanda mekânın karakterinin bir görüntüsüdür. Tersinden de söylenebilir: Renk, mekâna belirli bir karakter verir.

Ayrıca, renk mekânları büyütür ya da küçültür. Açık renkler büyük, geniş, ferah bir mekân algısı yaratır, koyu renkler tersi bir algı.

Kısaca, renk, mekânsal tasarımların en önemli unsurlarından birisidir.

Dolayısıyla, mekân-renk ilişkisi mimarinin/iç mimarinin üzerine kafa yorduğu ciddi bir konudur.

Kütüphaneler, bireylerin genellikle gönüllü olarak gittikleri eğitsel-kültürel mekânlardır. Kütüphanelerde renk konusunun ilişkili olduğu dış ve iç duvarlar, zeminler, kapı ve pencereler, mobilyalar, perdeler, aydınlatma sistemleri vb. birçok unsur vardır. Bu mekânsal yapı unsurlarının renkleri dikkatli, bilinçli ve titiz bir biçimde seçilmek durumundadır.

Peki, bir kütüphanenin rengi ne olmalıdır? Hem genel hem de sözü edilen yapı unsurlarının renk seçimini etkileyen etkenler nelerdir?

Öncelikle şunu söylemek gerekir ki, her kütüphanenin bir rengi olmalıdır. Kütüphaneyi ilk kez ziyaret eden bir kişi çıktığında “bu kütüphane şu renktir,” diyebilmelidir. Yani kütüphane, kullanıcıda bir renk algısı yaratmalıdır. Kütüphane ile bir renk özdeşleşmelidir. Kütüphanenin karakterini yansıtacak “genel/ana renk” bu nedenle çok dikkatli seçilmelidir.

Kütüphane için öncelikle belirlenecek genel/ana renk kütüphanenin türü (üniversite, halk, okul, çocuk, milli kütüphane vb.) , bulunduğu yer (il, ilçe, yerleşke/kampus, ülke vb.), bu yerin tarihsel-kültürel geçmişi ve özellikleri ile coğrafik yapısı, kullanıcı grubu (çocuk, genç, yetişkin, öğrenci, vb.), mekânın alan büyüklüğü, kat ve bölüm sayısı gibi bir çok etkene bağlıdır.

Halk kütüphaneleri örneği üzerinden düşünülecek olursa, örneğin Türkiye’de Antalya ile Artvin’in kütüphane rengi aynı olamaz; Çanakkale, Aydın, Eskişehir’in rengi de. Batman petrol kentidir ve bu nedenle kütüphane rengi petrol mavisi/yeşili olabilir. Eskişehir diyelim ki, lüle taşı coğrafyasıdır, kütüphane rengi beyaz olabilir. Çanakkale deniz kentidir, kütüphane için mavi renk seçilebilir; ya da dünyanın en kanlı savaş kentlerinden birisidir, kırmızı olabilir. Kastamonu orman kentidir, ağaç rengi olabilir. Antalya halk kütüphanesinin rengini yüksek hava sıcaklığından dolayı siyah yapmak doğru olmaz. Kars’ın en önemli kültürel özelliklerinden birisi taş yapı geleneğidir; kütüphane taş renginde olabilir. (Bunlar sadece renk konusunda bir yaklaşımı somutlamak için söylenmiştir. Araştırılıp, tartışılabilir.)

Finlandiya’da bir halk kütüphanesinin dünyada sadece orada yaşayan bir kuş türü biçiminde yapıldığını görmüş ve çok şaşırmıştım.

Örnekler artırılabilir. Ancak mesele, bir kütüphanenin öncelikle tarihsel-kültürel yapısı, coğrafyası, iklimi, insan özellikleri vb. çerçevesinde ana/temel rengini belirlemek gerektiğidir. Daha sonra bu renge bağlı olarak diğer yapı unsurları/elemanları için renkler seçilmelidir.

Özellikle, kütüphanesi yeniden yapılan/yapılacak olan meslektaşların renk konusuna duyarlılık göstermeleri, mimar-iç mimarlar ile mutlaka işbirliği yapmaları gerekir. Ancak bundan önce kütüphanelerde çalışan meslektaşlarımız kendilerine şu soruyu sormalı ve yanıtının peşine düşmelidir: Benim kütüphanemin bir rengi var mıdır? Yeni bir kütüphane yapılsa hangi rengi seçmeliyim, benim kütüphanemin rengi hangisi olmalıdır, neden?

Unutmayalım renk karakterdir. Birçok unsurun (tarih, toplum, kültür, coğrafya, vb.) ortak karakteri.

Önemlidir.

Ve kütüphaneler karakterli, enerjik mekânlardır, öyle olmalıdır.